Thursday, August 24, 2023

సంస్కృత పదములలోఁ గొన్నిటికిఁ దెలుఁగు కవులు ప్రయోగించినట్టి శుద్ధాంధ్ర సమానార్థక పద పట్టిక.

సంస్కృత పదములలోఁ గొన్నిటికిఁ దెలుఁగు కవులు ప్రయోగించినట్టి శుద్ధాంధ్ర సమానార్థక పద పట్టిక. కొన్ని చోట్ల నక్షత్రపు గుఱుతులిడి సంస్కృతపదములిందుఁ బొందుగఁ బొందింపఁబడె. ఈ పదజాతమాంధ్ర పదపారిజాతమన జాతముగఁ గననగును. ( ఓగిరాల రంగనాథకవి, కాకినాడ దగ్గరలోని నీలపురి వాస్తవ్యుడు)

బహుమానము =  మన్నన, మన్నిక, మన్నింపు,
తిరస్కారము = ఆలసు, ఎల్లిదము, చౌక,
క్షాంతి = ఓరుపు, సైరణ, సైవుడు, తాలిమి, శాల్మి, తాళిక,
ఈర్ష్య = ఓర్వమి, ఈర సము, ఈస, ఈసు, గూళు,
వైరము = వేరము, పగటు, ఒంటమి, పగ, ఓమ్మమి, కంటు,
ప్రతి వైరి= సూడు (పగవాడు)
• తీక్షకోపము - రవరవ 
• ప్రణయకోపము = పొలయలుక
మాత్సర్యము - కరకరి, చలము, మచ్చరము, 
• శోకము - ఆలము, ఆకురు, కస్తి
కోపము - కనలు, బైడాలము, కనుపు, కినుక, కినుకము, ఆలుక, చిందు,కాంతాళము, రో సము, చిందర, కనరు, కసరు,
కోపమౌనము=మోడి 
• సుస్వభావము = ఈలువు 
• భక్తి = బత్తి
ఉన్మాదము = వేళాకోళము, త్రిక్క రిమ్మ, రిబ్బ, వెఱ్ఱి, పిచ్చి, ఉమ్మాదము,
ప్రేమ =నెయ్యము, నెయ్యమి, నెమ్మి, నేస్తము, నెనరు, ఎలమి, మేలు, కూరిమి, చెలిమి, అరితి, మచ్చిక, చాళి, ప్రేముడి, మక్కువ,
ఎడతెగని ప్రేమ =మరులు 
• యువయవతులచే భరింపఁబడిన ప్రేమ = వలపు
వాత్సల్యము = ఆర్మిలి, ఆయర్లు, 
* విస్మృతి = మఱుపు, మఱుకువ,
కాంక్ష = ఇచ్చ, కాయువు, కోర్కె, ఏఁకట, కోరిక, ఆస,
ఆర్థాశ = ఆడియాస 
• స్మృతి = తలంపు 
• స్మృతివి శేషము=పోవె
మనోవ్యధ = ఆంగలార్పు, అంగద, నెంజిలి, మనికితము, తుందుడుకు,
ఉత్కంఠ = అగ్గలిక 
• ఉత్సాహము= హాళి, జతనము, 
• అధిక క్రీడ = చెరలాట
కపటము = గబ్బ, గౌరు, గబుసు, కైపు, కిటుకు, కౌడు, డబ్బు, కబడు, డంబు,
అపదేశము - నెపము, నెవము, 
• నిష్క పటుఁడు=నిక్కవుఁడు
స్వప్నము = కల 
• విలాసము= లలి (ఇది యవ్యయము) 
• హిక్క = వెక్కు, వెనటు,
ప్రమాదము - ఏమరి పాటు, ఏమరిక, మోసము, పరాకు,
అవధానము = ఎచ్చరిక, ఎచ్చరింపు, ఏవ, పదిలము, హవణిక, పోణిమి,
కుతూహలము = వేడ్క, వేడుక,
విలాసము = బిత్తరము, కులుకు వెళము, వేళకు, గునుపు, గోనవు, మురిపెము, మురువు, సొగసు, నిక్కు, మిటారింపు, నీటు, మిటారము, తెక్కు, తెక్కరము, ఎమ్మె, టెక్కు, టీకు, 'హెరంగు, హెరుగు, చి స్నె, పొలుపు, పొలపము, ఒయ్యారము;  ఒయారము, బులుపు, హెూయలు,
పరిహాసము = శ్రేణి, తచ్చన, కేరడము, గేలి, 'మేలము, మందె మేలము, ఆట, త్ర స్తరి, హాళి,
క్రీడ = త్రుళ్లాట, గొండ్లి, 
• సహక్రీడ = సయ్యాటము, సయ్యాట,
సంభ్రమము = ఉత్తలము, తమకము, తహతహ, తమి, తత్తరము, చిడిముడి, తరితీపు, తరము, చిడిముడిపాటు,
రోమాంఛము = పులకలు, పులకరము, గద్గురు, గగురు, గరుదాల్పు,
రోదనము = ఏడుపు, ఏడ్పు, గోడు, 
•జృంభణము = ఆవలింత, ఆవలింత,
నిద్రావి శేషము - నిదుర తూఁగు, తందర, 
• నిశ్చయ స్వప్న ము=నిక్కల
నిద్రాసమయమున నుత్పన్నమగుధ్వని = గురక, గురు పెట్టు,
స్వప్న ప్రలపనము = కలవరింపు కలవరింత, కలవలము, కళవళము, 
అవబోధము = 'మేలుకొనుట, మేల్కొనుట, మేలుకొంట, "మేలు కొంచుట, మెలకువ, (ఉపవడము)
భ్రుకుటి = బొమముడి 
*స్వభావము=సాజము 
• అధికకంపము=వడవడఁకు
కంపము = వలి, వలిపిడి, వడఁకు
*పర్వము - పబ్బము, పండుగ, పండువ,
క్షుద్రదేవతోత్సవవి శేషము = లేవ, తంతు, సాకు, సయంపు, జాతర, కొలుపు,
పొతాళలోకము = పాఁపజగము, నేలయడుగు, 
• దేవతా వేశము= సివము
బిలము = విలము, సురంగము, సురంగ,
కందరము = తూము, తూఁటు, తూ పరము, దొండ, చిల్లి, తొల్లి, కన్నము, కనుము, (గ్రంత)
సంపూర్ణము.

No comments: